Begripvolle Van Dam geeft geen garanties

Vooraf, bij de persconferentie, zei staatssecretaris Martijn van Dam (EZ) dat hij uitkeek naar de bijeenkomst met melkveehouders in Zwolle. Ook hij had behoefte om eens rechtstreeks met hen van gedachten te wisselen. Bij het betreden van de zaal mengde Van Dam zich vrijwel direct onder een groepje jonge boeren, onder wie de makers van het protestlied voor de laarzenactie.

Doodeng

Later bij het betreden van het podium was die zelfverzekerdheid even weg. Op grote schermen werden de protestfilmpjes van de laarzenactie getoond. Melkveehoudster Eline Vedder uit Ruinerwold sprak de bewindsman persoonlijk toe en kreeg een staande ovatie van de zaal. 'Mijn gezinsbedrijf ligt in uw handen, meneer Van Dam. Dat vind ik doodeng. Wat doet dat met u?' Van deze persoonlijk aanvallen moest de staatssecretaris zichtbaar herstellen, maar veel tijd had hij daarvoor niet nodig.

Tekst loopt door na video.

Door het versturen van een bericht naar een mobiel nummer konden de aanwezige melkveehouders een vraag stellen. De vraagsteller werd daarna uitgenodigd deze voor de microfoon te herhalen. De eerste vraag stipte direct het onderwerp van de avond aan: 'Kunt u ons een verlenging van de derogatie garanderen?'

Nee, dat kon hij niet, antwoordde Van Dam, die nog maar eens uitlegde wie bepaalt of Nederland derogatie krijgt. 'Het is een gunst van de Europese Commissie aan Nederland die we elke vier jaar opnieuw krijgen. Van de huidige vier jaar houden we ons al drie jaar niet aan de afspraken. Voor de onderhandelingen over een nieuwe derogatie moeten we dus met een goed verhaal komen.'

Volgens de staatssecretaris staat Nederland er bij de andere EU-lidstaten niet goed voor als het gaat om het houden aan de afspraken voor derogatie. 'Ik zou het bizar vinden als we geen verlenging krijgen. Alleen moeten we wel laten zien dat we ons aan de afspraken houden. Anders wordt het voor de Europese Commissie moeilijk om aan de andere landen uit te leggen waarom zij ons steeds de hand boven het hoofd houdt.'

Hoongelach

Het uitstel van de fosfaatrechten kwam Van Dam op veel kritiek uit de zaal te staan. Het betekent nog een jaar onduidelijkheid. Hoe vaak was hij eigenlijk zelf in Brussel geweest? Dat hij het overleg met de Europese Commissie ook wel eens aan zijn ambtenaren overlaat, leidde tot hoongelach, waarop de bewindsman gepikeerd reageerde. 'Dat zijn de beste mensen op ons ministerie.'

Volgens de bewindsman heeft Brussel een andere interpretatie van de regels voor overheidssteun dan Nederland. 'Ik ben ervan overtuigd dat wij gelijk hebben. Maar als ik deze strijd aanga tot aan de hoogste Europese rechter, loop ik het risico deze zaak te verliezen. Ik word dan gedwongen om de waarde die de fosfaatrechten dan vertegenwoordigden bij u en de sector terug te halen. Ik neem dan dus een risico met uw portemonnee en dat doe ik niet.'

Venijnig werd het even toen het ging over solidariteit in de sector. Kort daarvoor was een oproep om grondgebonden extensieve bedrijven volledig te compenseren lauwtjes ontvangen door de zaal. Van Dam was duidelijk in zijn boodschap. Krimp van de veestapel is noodzakelijk om de derogatie na 2017 te behouden, maar het ontbreekt de overheid aan instrumenten om dat af te dwingen. Alle maatregelen die de overheid nu neemt om bedrijven gedwongen te laten krimpen mogen niet op basis van het EU-verdrag voor de rechten van de mens. 'Er hoeft maar één boer naar de rechter te stappen en die zal de maatregel verbieden.'

Schoolklas

De sector zal zelf een grote bijdrage moeten leveren aan het behouden van derogatie, benadrukte de staatssecretaris herhaaldelijk. 'De melkveehouderij moet aangeven wat zij zelf gerechtvaardigd vindt. Daarbij moet zij zich niet gedragen als een schoolklas zonder meester. De keuze om alleen voor je eigen belang te gaan is er niet. De sector moet krimpen en dat geldt voor iedereen.'

Voorzitter Kees Romijn van LTO-vakgroep Melkveehouderij spoorde Van Dam aan om een bijdrage te leveren aan het sectorplan. Op de derogatietop die Romijn aankondigde moet ook het ministerie een duit in het zakje doen, vindt hij. Zo zou het na 2018 mogelijk moeten zijn om met de Kringloopwijzer binnen de fosfaatruimte verdere groei te realiseren. In de fosfaatwet zoals die er nu ligt, is dat nog niet geregeld.

Romijn garandeerde de borging van de Kringloopwijzer als Van Dam bereid is deze te omarmen en op te nemen in de Meststoffenwet. De staatsecretaris zette vervolgens de deur op een kier. 'Dat wij fosfaatrechten introduceren in plaats van dierrechten geeft al aan dat wij die flexibiliteit van de Kringloopwijzer ook willen.'