Kritiek op fraudeaanpak Schouten zwelt aan

Toen eind januari de I&R-fraude naar buiten kwam, sprak minister Carola Schouten (LNV) nog van 7.700 bedrijven waar onregelmatigheden waren aangetroffen. Vorige week bij de laatste update van het ministerie stond de teller op 2.100 op slot gezette bedrijven. Daarvan zijn er nu zo'n honderd weer vrijgegeven.

Deze boeren konden met zelf aangedragen informatie hun registratie in het I&R-systeem weer kloppend maken, zei Schouten deze week tegen de Tweede Kamer. Volgens de minister werkt RVO met man en macht om alle meldingen zo snel mogelijk te behandelen, maar het is niet voorkomen dat er wachttijden ontstaan.

Bewijs van misgeboorte

Voorzitter Marc Calon van LTO Nederland stelt dat bedrijven zo snel mogelijk gedeblokkeerd moeten worden. 'Maak mensen niet verdacht op basis van computerdata.' Bij LTO Noord, ZLTO en LLTB zijn honderden telefoontjes binnengekomen van boeren die niet snappen waarom zij op het verdachtenbankje zijn beland. Veel klachten gaan over de slechte verwerking van doodgeboren kalveren. Een boer noemt een verwerper in de wei. Het kadaver werd niet gevonden, er is dus geen bewijs van de misgeboorte.

Ook gaan veel meldingen over het niet-correcte koppelingen met de data van partijen als Rendac en CRV, waardoor er onbedoeld verschillen ontstaan met de I&R-registratie van de boer. Daarnaast worden bij geblokkeerde bedrijven, ongeacht de reden, alle meerlingen van het afgelopen jaar automatisch aangemerkt als potentiële fraudegevallen. Die dieren kunnen nu bij vleeskalverhouders staan die daarom ook worden geblokkeerd.

Calon beschrijft een melkveehouder met vijfhonderd koeien die vorig jaar zes tweelingen had en een verwerper. 'Hij heeft altijd alles keurig opgegeven, maar is nu al meer dan een week geblokkeerd . Dat kan niet. Het kan niet zo zijn dat boeren anders worden behandeld dan burgers. Melkveehouders hebben ook rechten. In ons land is het toch zo dat je onschuldig bent tot je schuld is bewezen. Hier worden onschuldige mensen schuldig verklaard.'

Zwartboek

LTO Nederland verzamelt alle situaties die via de informatielijnen binnenkomen. Bedoeling is om met dit zwartboek de druk op de overheid op te voeren.

'Ze moeten ophouden de melkveehouderij zwart te maken. Dit is een ramp voor de hele sector. Bovendien stel ik vast dat het vertrouwen van deze boeren in het ministerie van LNV tot bijna het nulpunt is gedaald. Schouten moet oppassen dat ze het vertrouwen dat boeren en tuinders haar de afgelopen tijd gaven, niet snel weer verdwijnt', zegt de LTO-voorzitter.

Het algemeen overleg in de Tweede Kamer woensdag ging over de komende landbouwraad in Brussel, maar ook de I&R-fraude kwam uitgebreid aan de orde. Kamerleden vroegen de minister meer details over van fraude verdachte melkveehouders. Verschillende partijen willen weten hoe nauwkeurig de gebruikte methode is waarmee de affaire aan het licht kwam.

Kleine afwijking, groot voordeel

De bewindsvrouw kon nog weinig aanvullende informatie geven over de fraude. Wel zei ze dat de aangetroffen onregelmatigheden 'van geval tot geval verschillen'. 'Het kan om een administratieve fout gaan, maar ook om opzettelijke fraude. En hier kan een kleine afwijking al een groot financieel voordeel hebben.'

De vraag of een afwijking opzettelijk is aangebracht, is volgens de minister ingewikkeld om te beantwoorden. 'Komende periode krijgen we daar meer zicht op. Daar zijn meer gegevens voor nodig.'

Voor Schouten is het herstel van het I&R-systeem prioriteit. 'Ik wil de situatie niet onterecht uitvergroten, maar ik heb de plicht om in te grijpen als het I&R-systeem niet op orde is. Voor exportbelangen en in het geval van dierziekten is dat van groot belang', stelt de minister.

Toenemende risico's

Voorzitter Wil Meulenbroeks van LTO-vakgroep Melkveehouderij onderschrijft dat belang. 'Maar de gekozen aanpak met het blokkeren van veel bedrijven kan wel eens averechts werken. Als dieren de kalvermesterij niet mogen verlaten, levert dat toenemende risico's op voor dierziekten. Dit is het paard achter de wagen spannen.'

Voor Meulenbroeks is het eerste prioriteit dat de blokkades bij bedrijven eraf gaan. Daarna wil hij met het ministerie werken aan een goed functionerend I&R-systeem, waarin minder gemakkelijk slordigheden sluipen.

'Overigens is de verhaallijn van het ministerie erg aan het veranderen. In het begin ging het om fraude, nu zijn het vooral 'onregelmatigheden'. Daar hoort dit beleid van bedrijven blokkeren niet bij', stelt Meulenbroeks.

Geruchten

Een veelgehoorde klacht of vermoeden onder melkveehouders is dat het managementsysteem van CRV niet goed aansluit op de I&R-registratie van bedrijven. Er gaan zelfs geruchten over een storing die in oktober plaats zou hebben gevonden in het CRV-systeem.

Voorzitter Peter Broeckx van CRV ontkent desgevraagd dat verschillen in registraties ontstaan door fouten of problemen met het CRV-managementsysteem. 'Het komt door cross checks in systemen die niet op elkaar zijn afgestemd. Hierdoor zijn wel degelijk foutmeldingen ontstaan. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt niet bij ons, maar bij de wijze waarop je die gegevens met elkaar vergelijkt.'

Verschillende codes

De CRV-data zijn met een andere doelstelling verzameld, legt Broeckx uit. 'Voor ons is dat veeteelt en dan gaat het om prestatie- en afstammingsgegevens. Die werken met verschillende codes en toepassingen. Je hoeft je niet te verbazen dat er dan foutmeldingen ontstaan die eigenlijk communicatiefouten in het systeem zijn.'

De fokkerijorganisatie heeft de overheid nog aangeboden om te helpen bij het correct op elkaar aansluiten van de systemen, maar die geste werd afgewezen in verband met de staat en het juridische karakter van het onderzoek, zegt de CRV-voorzitter. 'Dat hebben we te respecteren. Dat het deze lading heeft gekregen, komt door de keuze die de NVWA heeft gemaakt. Wij hadden graag die dienstverlenende taak op ons genomen.'

• Klik hier voor dossier I&R-fraude Melkvee