Agroforestry wint mondjesmaat terrein

ZLTO-bestuurder Hendrik Hoeksema en ZLTO-projectexpert Tijmen Hoogendijk van Vitaal Platteland zien deze ontwikkeling ook. 'Mooi dat agroforestry een serieus onderdeel wordt van de Nederlandse land- en tuinbouw. Terecht ook', stelt Hoeksema. 'Veel te lang werd dit in de uiterst pionierende biologische hoek gezet, ver van het gangbare boerenbed. Onbekend maakt onbemind en dat is onterecht, want agroforestry kan een waardevolle aanvulling zijn op een bedrijf.'

Dat klinkt mooi, maar wat verstaan we eigenlijk onder agroforestry? Volgens Hoogendijk, die veel ondernemers adviseert over de mogelijkheden van agroforestry in hun bedrijfsvoering, is het een vorm van landbouw waarbij houtige landschapselementen worden gecombineerd met de productie van voedsel of veevoer. 'Bijvoorbeeld rijen noten- of fruitbomen in combinatie met eenjarige gewassen of voederhagen in combinatie met grasland.'

Wie daar meer van af weet is Wilco de Zeeuw van Boer In Natuur. De Brabantse ondernemer heeft in Uden een gecombineerd bedrijf met koeien, schapen, legkippen, akkerbouw en fruitteelt. Op de 23 hectare die hij daarvoor inzet, heeft hij zo'n 11.000 bomen en struiken aangeplant. En dat in vijf jaar tijd. Hij zet alle ballen in op agroforestry.

'Voedsel produceren, biodiversiteit en koolstof vastleggen. Dat zijn onze drie belangrijkste doelen met deze vorm van landbouw', begint De Zeeuw. 'Elk jaar planten we nieuwe bomen en struiken aan. Het doel is minimaal 50 procent plantaardige productie. Het vee is belangrijk om de eerste jaren financieel te overbruggen. En we gebruiken de mest voor compost op nieuwe percelen.'

De Zeeuw zweert bij grasland in combinatie met agroforestry. 'Voordat ik hier kwam, heeft er achttien jaar vooral mais gestaan. Ik heb vijfhonderd gaten geboord en vond twee regenwormen. Het eerste wat ik dan doe is gras inzaaien. Daarmee verbetert de bodembiologie heel snel. Pas als de bodem hersteld is, is er genoeg te eten voor de akkerbouwgewassen.'

De combinatie van gras, gewassen en bomen is niet meer dan logisch, volgens de ondernemer. 'Bomen kennen een veel stabielere productie, ondanks de toenemende hitte en droogte. En onder de grond gebeurt heel veel. Je creëert een schimmeldominantie, in plaats van bacteriën. Schimmels zijn erg belangrijk voor de bodemvruchtbaarheid. Ik bewerk het land heel oppervlakkig om de schimmels zoveel mogelijk met rust te laten.'

De Zeeuw zit naar eigen zeggen nog midden in de experimenteerfase. 'We laten elke twee maanden om de 2 meter bodemmonsters nemen. Zo kijken we hoe snel de schimmels vanaf een bomenrand het perceel in groeien. Wageningen University & Research is hierbij betrokken, want het is een intensief en nauwkeurig proces.'

Volop experimenteren

En zo is het volop experimenteren en kennis vergaren. Dat is nodig, want agroforestry staat nog altijd in de kinderschoenen. Daarom is het Agroforestry Netwerk Nederland opgericht, waarin LTO Nederland, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, het ministerie van LNV en veel andere partijen zijn vertegenwoordigd.

Het netwerk faciliteert in het vergaren en verspreiden van kennis en het bij elkaar brengen van partijen die hierin geïnteresseerd of hiermee bezig zijn, legt Hoogendijk uit. 'Daarnaast ben ik betrokken bij het praktijknetwerk Agroforestry dat getrokken wordt door LTO en Rombouts Agroecologie. Dit praktijknetwerk ondersteunt partijen bij de oprichting van provinciale agroforestrynetwerken.'

De kunst is de keten erbij te betrekken, vindt Hoeksema. 'Aan de voorkant al de afzet regelen en borgen, zodat je niet in je eentje als pionier risico loopt. Denk aan cateraars, groothandels of restaurants.'

Goed verhaal

Ondernemers die met agroforestry bezig zijn, hebben in de ogen van Hoogendijk goede kaarten. 'Je hebt sowieso een goed verhaal in relatie tot klimaatbestendigheid. Bomen halen grondwater naar boven, zorgen voor schaduw voor omliggende gewassen en dieren en voor meer dauwvorming.'

De Zeeuw gelooft heilig dat agroforestry toekomst heeft. Ook in het intensief beteelde Nederland. 'Dit gaat heel groot worden, zeker in de combinatie fruitteelt en akkerbouw. De mogelijkheden voor bestrijding verdwijnen, dus boeren moeten al noodgedwongen veel meer afstand tussen de bomenrijen aanhouden. Dan krijg je automatisch een vorm van agroforestry. De wal keert het schip door de regelgeving in de EU. Op de armste gronden moet je wel.'