Friesland wil vooroplopen in biobased bouwen

Vlas, vezelhennep, stro, lisdodde en miscanthus zijn maar enkele van de producten uit de landbouw die de bouwwereld kunnen helpen duurzamer te worden. Volgens hun vertegenwoordigers kijken bouwbedrijven dan ook reikhalzend uit naar natuurlijke vezels die beton en asfalt kunnen versterken, of als isolatiemateriaal in spouwmuren kunnen worden gespoten.

Daarvoor moet wel een robuuste productie- en afzetketen worden opgezet en dat is niet makkelijk, erkennen boeren, verwerkers, bouwers en beleidsmakers. Vraag en aanbod moeten elkaar namelijk nog weten te vinden en dat kost tijd en inspanning. Daarin zal de overheid toch een stimulerende rol moeten spelen, zo bleek ook op een bijeenkomst over de Versnellingsagenda Biobased Bouwen Friesland van de Vereniging Circulair Friesland vorige week in Oosterwolde.

Nationale aanpak

In die week werd dan ook de Nationale Aanpak Biobased Bouwen gepresenteerd door de ministers Hugo de Jonge en Piet Adema. Tot 2030 is via dit landelijke stimuleringsprogramma 200 miljoen euro beschikbaar om te experimenteren, te ontwikkelen en vooral ketens in te richten. Het kan meer boeren een push geven om vezelteelten in hun bouwplan op te nemen.

Tijdens de bijeenkomst van boeren, techneuten, onderwijs en beleidsmakers in het Biosintrum in Oosterwolde schetst programmaregisseur Jan Willem van de Groep van het nationale stimuleringsprogramma een beeld waarin over een tiental jaren in Nederland 50.000 hectare aan vezelgewassen wordt geteeld. 'Dat kan als bijverdienste, maar het kan ook een rendabel verdienmodel worden voor bijvoorbeeld stoppende veehouders.'

Ook wethouder Jan van Weperen van Ooststellingwerf ziet een rol voor vezelgewassen, bijvoorbeeld in de komende extensiveringsoperatie rond natuurgebieden. Biobased bouwen gaat het volgens hem helemaal maken. 'We zijn de pioniersfase voorbij. Vezelteelten kunnen al concurreren met andere gewassen.'

Van dichtbij

Producten uit vezelgewassen worden nu nog mondjesmaat toegepast in de bouw, maar overigens ook in de automobielindustrie of in kleding. Doelstelling voor de overheid is dat over pakweg tien jaar 30 procent van de nieuwbouwwoningen met minstens 30 procent aan biobased materialen wordt gebouwd.

'En we beginnen niet op nul. Er zijn inmiddels al zo'n twintig ketens opgezet tussen de agrosector en de bouw. Maar dat is meestal nog voor nicheproducten', zegt Van de Groep. Ondanks dat er nog geen officiële kwaliteitsnormen zijn, zijn er kennelijk ondernemers die niet kunnen wachten en er gewoon mee beginnen, stelt hij vast. 'Naast certificeren van het product en de productie, moeten we ervoor zorgen dat het in de breedte wordt opgepakt.'

Volgens gedeputeerde Friso Douwstra kan Friesland daarin het voortouw nemen. 'Biobased bouwen duwt niet alleen de CO2-uitstoot omlaag, het brengt ons ook dichter bij de natuur met materialen die van dichtbij komen.' De vereniging Circulair Friesland kan ondernemers, maar ook overheden en het onderwijs helpen daarin de overstap te maken, benadrukt programmamanager Nick Boersma.

Hij wijst op initiatieven als het bedrijf Green Inclusive in Drachten, dat vezelhennep verwerkt en het innoverende bouwbedrijf Dijkstra Draisma in Dokkum. 'Het zou mooi zijn als we een percentage kunnen eisen voor biobased bouwen of een standaard kunnen neerzetten als voorbeeld hoe het kan. Friesland krijgt zo een koplopersrol en dat stimuleert ook anderen.'

Overigens sleutelen ook Groningse bedrijven als Hempflax en Dun Agro al jarenlang aan toepassingen van vezelhennep, lopen er in de Noordelijke kleischil projecten voor vlasteelt en liggen er in de veenkoloniën plannen voor de teelt van mammoetgras. Boersma: 'We hebben boeren en bouwers die wel willen, maar dan moeten we ook zekerheden inbouwen, bijvoorbeeld bij de woningbouwprogramma's.'

Samenwerking

Wethouder Erik de Groot van gemeente Harlingen wijst op de woondeals die de Friese gemeenten sluiten. 'Die zijn belangrijk, maar hoe ga je het rond rekenen als je bedenkt dat biobased bouwen altijd nog duurder is?' En directeur Peter van de Weg van de Friese woningcorporatie Elkien vindt dat er dan duidelijke keuzes moeten worden gemaakt. 'Biobased materialen gebruiken is prima, maar nu betekent het nog dat je dan een andere woning niet kunt isoleren of van een nieuwe keuken kunt voorzien.'

Dat er nog heel wat afstemming nodig is tussen vezelproducenten, verwerkers, bouwondernemingen en opdrachtgevers in de bouw, blijkt ook uit de groepsdiscussies. Een van de boeren zou graag een noordelijke afzetcoöperatie zien die vezels kan leveren aan diverse grote partijen. Een andere deelnemer pleit juist voor behoud van kleinschaligheid. 'Ga je in zee met de isolatie-industrie, dan ben je daar ook aan overgeleverd. Zie Hempflax, dat samenwerkt met multinational Kingspan. Houd het klein en regionaal', benadrukt een bouwondernemer.

Vanuit de boerenhoek is er toch vooral behoefte aan samenwerking en schaalvergroting: 'We hebben volume nodig en moeten garanties hebben in prijs en het kunnen leveren.' Grote gemene deler is dat dit soort initiatieven vooral uit de gemeenschap moeten komen. 'We moeten het samen doen.'